تنگناهای سرمایه گذاری در ایران و گیلان (قسمت اول )

روزنامه خزر- سال چهارم – شماره 310))

موانع سرمایه گذاری در گیلان سوای مشکلات کل کشور نیست ، چرا که قوانین و ضوابط ملی بر مجموعه اقتصاد کشور حاکم است. لاجرم یک مبحث کلی را می طلبد . بطور طبیعی هرگاه در فکر شخص یا اشخاص بحث از سرمایه گذاری پیش می آید چندین سئوال مطرح می شود که اول از همه تضمین اصل سرمایه گذاری و اینکه “کار” در آن جامعه چه ارزشی دارد مالکیت و سرمایه اشخاص در آن جامعه محترم شمرده می شود یا خیر ؟ آیا بیرون کشیدن سرمایه از یک محل مخفی و دور از چشم دیگران و به نمایش گذاردن آن در محلی مشخص کار درستی است؟

اجازه بدهید پیش از آنکه به موانع سرمایه گذاری پرداخته شود نگاهی کوتاه داشته باشیم به موفقیت و شرایط امروز کشور و ضرورت توجه به امر سرمایه گذاری. ظرف سالهای 1360 تا 1370 بیش از 18 میلیون نفر به جمعیت کشور افزوده شده است.

معنای بدیهی این واقعیت آن است که ظرف سالهای 1380 تا 1390 سالانه باید دست کم 2/1 میلیون شغل جدید در کشور ایجاد شود. همچنین کشور باید خود را برای ثبت سالانه 900 هزار ازدواج و تشکیل خانواده و موج سوم افزایش جمعیت از سال 1385 به بعد آماده کند.(1)

این مسأله نشان می دهد بدون جذب سرمایه و سرمایه گذاری، دهه1380 دهه منازعات سیاسی و ناهنجاری ها و کشمکش ها ژرف اجتماعی خواهد بود. معاون اقتصادی سازمان برنامه و بودجه معتقد است :”در سالهای آینده خطای تصمیم گیری ، هزینه های زیادی برای کشور خواهد داشت که ممکن است کشور را با رفتارهای جمعی غیر قابل پیش بینی مواجه کند.”

موانع سیاسی:

سرمایه ، سرمایه گذاری و سرمایه داری دانه های یک تسبیح هستند و نمی شود بخشی از آنرا زیر باد ناسزا گرفت و بخشی دیگر را تقاضا داشت به حرکت در آید . از یک طرف به هنگام افتتاح یک واحد تولیدی و صنعتی از سرمایه گذار تعریف و تمجید بعمل آورد، و در جایی دیگر او را “چپاولگر و زالو صفت” خطاب کرد . زمانی که این مفاهیم با هم درآمیخت فضای نامناسبی برای سرمایه گذاران پدید می آید و سرمایه ها از دیدها پنهان می شود و آنگاه بجای ایجاد کار مولد، رشد دلالی و واسطه گری را شاهد خواهیم بود. در سالهای اخیر آن دشنام ها و آن فضای ناامن سبب شده که نرخ رشد تشکیل سرمایه روند نزولی داشته باشد.وزیر اطلاعات می گوید: پس از اغتشاشات خیابانی ، ماجرای کوی دانشگاه ما شاهد فرار بسیاری از سرمایه ها به خارج بودیم و این یک ضربه اقتصادی جدی بود ، همان طور که یک ضربه جدی امنیتی و حیثیتی بود(2)بر طبق آمارهای غیر رسمی ظرف چند ماه اخیر بیش از 300 شرکت ایرانی در یکی از شیخ نشین های خلیج فارس ثبت شده است.(3)

بنا به اظهار مهندس الویری شهردار تهران ، در دوره “وحشت ثروتهای بادآورده” بیش از 6 میلیارد دلار و بر اساس نوشته روزنامه ها رقمی بالغ بر 22 میلیارد دلار از سرمایه ایرانی در دهه اخیر از کشور خارج شده است . آنوقت 6 سال با بانک جهانی کشمکش می کنیم تا این بانک با اعطای وام 231 میلیون دلاری به ایران موافقت کند.!!

موانع فرهنگی:

سرمایه گذاری در هر جامعه ای مستلزم وجود محیط مناسب فرهنگی است . نقش فرهنگ در شکل دادن به احساس اندیشه و رفتار انسان اساسی است. از این جهت بدون رشد و تحول فرهنگی در میان افراد آن جامعه ، تحول اقتصادی و سرمایه گذاری روی نخواهد داد. زیرا تولید و مصرف که نقش مهمی در توسعه اقتصادی جامعه دارد ، متکی بر نظام رفتاری و ارزشی جامعه است. شاید بتوان ادعا کرد که اولین گام در جهت رشد اقتصادی و سرمایه گذاری ارزیابی واقع بینانۀ محیط فرهنگی جامعه گیلان است. برای آنکه ارزیابی درستی از محدودیتهای فرهنگی استان داشته باشیم ، لازم است با استفاده از شاخصهای گوناگونی که در رابطه با محیط فرهنگی است ، میزان آن را اندازه گیری کنیم. البته این اندازه گیری مطلق نیست.

شاخص دیگر در این زمینه امکانات و تسهیلات است ، و بالاخره در این ارزیابی می توان تعهد و حمایتی که از سوی مقامات و ارگانهای رسمی تصمیم گیری درباره  سرمایه گذاری می شود ، استفاده کرد . این شاخص نشان می دهد که یک جامعه تا چه حد مصمم است سرمایه گذاری را رشد داده و شکوفا سازد. از سوی دیگر این فرهنگ است که برای کار و تلاش ارزش قائل می شود و با ارزشمند شدن کار ، انگیزه های کافی برای تلاش ایجاد می شود. در جامعه ای که فرهنگ آن برای کار و تلاش ارزش بالائی قائل نیست ، بدون شک افراد هم انگیزه و میل برای سرمایه گذاری نخواهند یافت.